Ghi nhớ những điều sau để tránh mắc bẫy "chi phí chìm"

Thế nào là “chi phí chìm”?

Theo Investopedia, “chi phí chìm” (tiếng Anh: sunk cost) là khoản vốn (tiền, thời gian, công sức…) mà bạn đã bỏ ra để chi trả/đầu tư vào một việc gì đó và không thể thu hồi được.

Khái niệm trên dẫn đến một hiện tượng, gọi là “ngụy biện chi phí chìm”. Đó là cảm giác tiếc nuối khi một người muốn vứt bỏ một thứ mà họ đã dành nhiều thời gian, công sức, tiền của nhưng không còn phù hợp với nhu cầu hiện tại.

Ngụy biện “chi phí chìm” trong đời sống

Ví dụ 1: Bạn chấp nhận bỏ 2 tiếng xem một bộ phim dở tệ nhưng không nở bỏ về ngang vì đã lỡ chi tiền mua vé. 

Ví dụ 2: Tình hình kinh doanh quán cafe của bạn bị thua lỗ nhưng vẫn tiếp tục cầm cự vì tiếc khoản tiền đã đầu tư. 

Ví dụ 3: Bạn mắc kẹt trong một mối quan hệ yêu đương không mấy vui vẻ nhưng không nỡ chia tay, thậm chí tiến tới hôn nhân vì tiếc khoảng thời gian cả hai bên nhau.

Ví dụ 4: Một người đầu tư 50 triệu vào cổ phiếu. Sau một thời gian, trái với kỳ vọng ban đầu, giá trị của cổ phiếu đó trên thị trường liên tục giảm và không có dấu hiệu sẽ tăng trở lại. Tại thời điểm giá trị của khoản đầu tư chỉ còn 15 triệu, nhà đầu tư vẫn chần chừ trong việc cắt lỗ vì tiếc cho thời gian và số tiền mà mình đã bỏ ra. Đến cuối cùng, thay vì có thể thu hồi 15 triệu tiền vốn, nhà đầu tư lại mất sạch tiền khi những cổ phiếu đang nắm giữ trở nên vô giá trị.

Tất cả những tình huống trên đều là biểu hiện của ngụy biện chi phí chìm, nghĩa là một người đầu tư “vốn” quá nhiều vào việc gì đó và có sự liên kết mạnh mẽ về cảm xúc đến mức sợ phải vứt bỏ. 

Sự cố chấp đó xuất phát từ tâm lý không bao giờ bỏ cuộc, niềm tin và sự kiên trì của bản thân nhất định sẽ gặt hái được “quả ngọt”. Tuy nhiên, một vài trường hơp sẽ càng khiến bạn tiêu tốn nhiều tiền của, thời gian… hơn mình tưởng nếu vẫn để sự việc kéo dài.

Một số cách để tránh mắc phải lối ngụy biện

Tính toán chi phí cơ hội: Chi phí cơ hội hiểu đơn giản là lợi ích mà bạn có thể bỏ lỡ khi lựa chọn phương án này thay vì phương án khác. Mỗi quyết định đầu tư sẽ có các chi phí cơ hội khác nhau.

Chẳng hạn, bạn đăng ký một khóa tập gym tại trung tâm trong vòng 6 tháng. Đầu mỗi tháng, bạn phải trả 10 triệu. Nhưng học chưa hết tháng thứ 3, bạn cảm thấy khóa học không đạt được kỳ vọng của mình. Lúc này, bạn được giới thiệu một trung tâm khác phù hợp hơn.

Trong trường hợp này, 30 triệu học phí đã trả được gọi là chi phí chìm. Còn chi phí cơ hội sẽ phải được xem xét ở hai trường hợp: một là bạn tập tiếp ở trung tâm, hai là bạn nghỉ và chuyển sang phòng gym được giới thiệu. Nếu sau khi đã đong đo chi phí cơ hội và thấy rằng phương án 2 tốt hơn, bạn nên quên đi 30 triệu đã mất.

Biết đặt mục tiêu và thực hiện đúng: Đây là cách cần được áp dụng trong đầu tư tài chính. Việc đặt ra nguyên tắc đầu tư rõ ràng ngay từ đầu sẽ giúp bạn biết mình cần phải làm gì. Chẳng hạn, bạn lựa chọn sẽ chốt lời khi cổ phiếu tăng 30% và cắt lỗ ở mức 10% khi thị trường đi xuống bạn cần chuẩn bị tâm lý để cắt lỗ nếu như ngưỡng lỗ vượt quá nguyên tắc bạn đã đề ra từ đầu.

Dựa vào tình hình thực tế: Khi cứ mãi tiếc nuối những gì bạn đã bỏ ra, não bộ sẽ khiến bạn nuôi hy vọng dù là viển vông và cố gắng vẽ thật nhiều viễn cảnh tươi đẹp. Tuy nhiên, hãy thận trọng hơn bằng cách xem xét tình hình hiện tại, tốt nhất là nhìn vào những con số thực tế để đưa ra quyết định khách quan nhất.

Nguồn: Tổng hợp